«نگرش اندیشمندان اهل سنت پیرامون مهدویت»

مهدویت در منابع حدیثی اهل سنت

پی نوشت ها :

1.علی اکبر مهدی پور، کتابنامه حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، انتشارات الهادی، قم، س 1375.
2.سنن ابی داوود، ج 4، کتاب المهدی، حدیث 4284.
3.سنن ابن ماجه، کتاب الفتن، حدیث 4085.
4.سنن ابن ماجه، کتاب الفتن، حدیث 4087.
5.محمد رضا حکیمی، خورشید مغرب، چاپ هفدهم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، س 1379، ص 80. (به نقل از کتاب: کفایة الموحّدین، تألیف سید اسماعیل عقیلی طبرسی، ج 3، فصل 12، مقاله نخست، صص 281ــ 297).
6.پیشین، ص 74.
7.پیشین، ص 75.
8.پیشین، ص 75.
9.پیشین، ص 76.
10.پیشین، ص 72.
11.پیشین، ص 72. (به نقل از تفسیر المنار، رشید رضا، ج 6، ص 57).
12.پیشین، ص 71.
13.پیشین، ص 19 (به نقل از: ابن خَلکان، وفیات الاعیان، مکتبه النهضه المصریه، مصر، ج 3، ص 316).
14.محیی الدین عربی، فتوحات مکیّة، چاپ حاج اسماعیل هدایتی، قم، ج 3، ص 430: «.... من عترة رسول الله (صلی آله علیه و آله و سلم) من ولد فاطمة جدّة الحسین بن علی بن ابیطالب (علیه السلام) یواطیء اسمه اسم رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یبایع الناس بین الرکن و المقام...» در پاره ای از نسخه های جدید فتوحات مکیّه این سخن محیی الدین حذف شده است. اما نسخه مذکور در کتابخانه آیت الله گلپایگانی قم موجود است.
15.صدر الدین قونوی، فکوک، ترجمه محمد خواجوی، انتشارات مولی، تهران، س 1371، ص بیست و شش.
16.پیشین، ص 157. (فصّ هارونی)
17.یکی از روشنفکران معاصر ایرانی در سخنرانی خود پیرامون مسئله مهدویت، از کنار خیل عظیم اندیشمندان اهل سنت از جمله متکلمان، محدثان و فقیهان بزرگ که معتقد به مهدویت هستند، به راحتی گذشته و به سخن اقبال لاهوری که تحت تأثیر ابن خلدون است، استناد می کند. اقبال لاهوری از نادر اندیشمندان متأخراست که برای مردود دانستن مسئله مهدویت به سخنان ابن خلدون استناد می کند، در حالی که نظر ابن خلدون درباره مهدویت مخدوش است و به سخنان او در زمینه ضعیف بودن روایات مهدویت پاسخ داده شده است. اقبال از جمله کسانی است که در تئوری معروف خود پیرامون مسئله خاتمیت و بکارگیری عقل استقرائی و علوم تجربی پس از خاتمیت، مسئله مهدویت را با نظریه خود سازگار نمی بیند، از اینرو ناگزیر به مخالفت با احادیث مهدوی می پردازد. اما باید گفت در نفی مسئله مهدویت، مستند کردن سخن خویش به سخنان ابن خلدون و اقبال لاهوری مثل این می ماند که انسان به جهت عظمت و بزرگی شخصیت انیشتین در فیزیک، سخنان او را در غیر زمینه تخصصی اش همچون مذهب قابل اعتناء بداند و تصور کند که سخن او در این زمینه نیز باید دارای اعتبار و وثاقت علمی باشد، حال آنکه اندیشمندی که در یک حوزه صاحب نظر است، لزومی ندارد که در دیگر زمینه ها نیز دارای اعتبار علمی باشد، سخن هر کس را باید در زمینه پژوهشی خاص خود مورد توجه قرار داد و افرادی همچون ابن خلدون و اقبال لاهوری نیز در حوزه احادیث مهدوی هیچگاه از آن اهمیتی برخوردار نیستند که حدیث شناسان بزرگ اهل سنت دارا می باشند.
18.«لا یزال هذا الدین قائماً حتی یکون علیکم اثناعشر خلیفة کُلُّهم تجتمع علیه الأمّة... کلهم من قریش»، سنن أبی داود، ج 4، کتاب المهدی، حدیث 4279.
19.پیشین، حدیث 4485.
20.ابوعبدالله القزوینی، سنن ابن ماجه، تحقیق محمود نصّار، دارالکتب العلمیه، بیروت، س 1998، المجلد الرابع، کتاب الفتن، حدیث 4041.
21.پیشین، حدیث 4041.
22.پیشین، حدیث 4047.
23.پیشین، حدیث 4082.
24.پیشین، حدیث 4082.
25.پیشین، حدیث 4083 «المال یومئذ کدوس فیقوم الرجل فیقول: یا مهدی أعطنی فیقول: خذ».
26.پیشین، حدیث 4086 «المهدی من ولد فاطمة».
27.پیشین، حدیث 4088 «فیوطئون للمهدی، یعنی سلطانه».
28.پیشین، حدیث 4092.
29.پیشین، حدیث 4091.
30.پیشین، حدیث 4096.
31.ابوعیسی ترمذی، الجامع الصحیح، تحقیق ابراهیم عطوه عوض، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج 4، باب 34، ص 491.
32.پیشین، ص 505.
33.پیشین، ص 506.
34.پیشین، ص 507.
35.پیشین، ص 515.
36.پیشین، باب 52، حدیث 2230 «لا تذهب الدنیا حتی یملک العربّ رجل من اهل بیتی یواطیء اسمه اسمی».
37.صحیح مسلم، ج 4، کتاب الفتن و اشراط الساعة، باب 2، حدیث 2882.
38.پیشین، باب 3، حدیث 2885.
39.پیشین، باب 5، حدیث 2889.
40.پیشین، باب 9، حدیث 2897.
41.پیشین، باب 14، حدیث 2902.
42.پیشین، باب 20ــ 25.
43.صحیح مسلم، کتاب الفتن و اشراط الساعة، باب 21، حدیث 2938.
44.المستدرک علی الصحیحن، ج 5، کتاب الفتن و الملاحم، باب 3487.
45.پیشین، باب 3528، حدیث 8578 «اذا رأیتم الرایات السود خرجت من قبل خراسان فأتوها و تَوحَبوا فانَّ فیها خلیفة الله المهدی».
46.احمدبن حنبل، مسند، دار صادر، بیروت، ج 3، ص 27.
47.پیشین، ص 37 و 52.
48.پیشین، ج 1، ص 84.
49.برای بررسی مجموعه احادیث اهل سنت پیرامون شخصیت حضرت مهدی رجوع شود به: «المعجم المفهرس لالفاظ الحدیث النبوی، آرنت یان ونسینک، مکتبه بریل، لیدن، س 1936، ج 7، ص 80» و کتاب «الامام المهدی عند اهل السنة، مهدی فقیه ایمانی، مطبعة الخیام، قم، س 1401 هـ. ق.
50.برای آشنایی با احادیث شیعه رجوع کنید به: معجم احادیث الامام المهدی، شیخ علی کورانی، 1 مؤسسه معارف الاسلامیه، قم، س 1411 هـ. ق.
51.اصول کافی، ج 2، کتاب الحجه، حدیث 1385. «دخلت علی فاطمه (علیها السلام) و بین یدیها لوح فیه اسماء الاوصیاء من وُلُدها فَعَدَدتُ اثنی عشر آخرهم القائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)».
52.خصال، شیخ صدوق، تصحیح آیت الله کمره ای، انتشارات کتابچی، ص 249 «قال یکون تسعة ائمه بعد الحسین (علیه السلام) بن علی (علیه السلام) تاسعهم قائمهم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)».
53.علی بن ابیطالب (علیه السلام)، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه 138 «یعطف الَهوی علی المهدی اذا عطفوا الُهدی علی الهوی و یَعطِفُ الرَّایَ علی القرآن اذا اعَطَفُوا القرآن علی الرَّای» نهج البلاغه در موارد ذیل پیرامون حضرت مهدی (علیه السلام) سخن گفته است: خطبه 150/ 6 ــ10، خطبه 1/138، خطبه 23/182ــ 24، غریب کلام 1، خطبه 6/100، خطبه 113/192، حکمت 209، نامه 3/7، حکمت 147، خطبه 1/187، برای آگاهی بیشتر به فهرست موضوعی نهج البلاغه اثر محمد دشتی در انتهاء ترجمه نهج البلاغه، رجوع شود.
54.بحارالانوار، ج 52/ 336 «اذا قام قائمنا، وَضَعَ یَدَه علی رَؤوس العباد فَجَمُعَ به عقُولَهم و أکمَلَ به أخلاقَهم ــ أحلامَهم» به نقل از کتاب «در فجر ساحل» محمد حکیمی، ص 38.
55.بحار الانوار، ج 352/52 «.... و تُؤتون الحکمة فی زمانِه حتی أنَّ المَرأَةَ لَتَقضی فی بیتها بکتاب الله ــ تعالی ــ و سُنَّة رَسُوا الله (صلی الله علیه و آله و سلم)».
56.بحارالانوار، ج 146/51 «تواصلوا و تَبارَّوا و تراحَمُوا. فَوَالذّی خَلَقَه الحَبَّةَ و بَرءَ النَّسَمَةَ لَیَأتینَّ علیکم وَقتُ لایَجِدُ أَحدَکم لِدینارِ، و دِرهَم مَوضعاً یعنی لا یَجِدُ.. لِاِستغناءِ الناس جمیعاً بِفَضلِ الله».
57.«انتظارالفرج من اعظم الاعمال» بحارالانوار، ج 52، ص 123.